Βλέπω δύο τρεις μέρες τώρα όλο αυτό το σούσουρο που έχει προκληθεί γύρω από την Ελεονώρα Μελέτη και μια τοποθέτησή της που κάπως μπλέχτηκε με το αφήγημα περί φύλων. Τι είπε; Επί της αρχής είπε το πιο προφανές, ότι τα φύλα είναι 2. Κάτι με το οποίο συμφωνώ κι εγώ. Αν έχετε αντίθετη άποψη, ευχαρίστως να σταματήσετε την ανάγνωση του άρθρου – μη χαλάμε και τις καρδιές μας.
Τώρα που συνεχίσατε με δική σας ευθύνη, αναρωτιέμαι, τι έπρεπε να πει; Πόσα είναι, 44; Για να το ξεκαθαρίσουμε, όταν λέμε πως τα βιολογικά φύλα είναι δύο, εννοούμε πως υπάρχουν και οι βιολογικές εξαιρέσεις τους, αλλά μετέπειτα και οι κοινωνικές ταυτότητες φύλου. Οι εξαιρέσεις άλλωστε πάντα υπάρχουν για να επιβεβαιώνουν τον κανόνα. Είναι το απόλυτα λογικό και αυτό. Δεν ξέρω πότε και αν άλλαξε και δεν μας ενημέρωσε κάποιος.
Από εκεί και πέρα, η Μελέτη με την τοποθέτησή της στην ουσία έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου για όλες αυτές τις υπερβολικές φωνές ανθρώπων που όντως υπάρχουν γύρω μας και για να υποστηρίξουν τη δική τους θεωρία τεχνηέντως καπηλεύονται τα δικαιώματα των ανθρώπων που ανήκουν σε κοινότητες και κατηγορίες (trans άνδρες και γυναίκες, βιολογικά intersex άτομα) με αποτέλεσμα να υπάρχουν ήδη αρνητικές συνέπειες στην ίδια την κοινωνία αλλά και σε νομοθεσίες που αλλάζουν κάνοντας πίσω βήματα σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Για να μην διαστρεβλώνω όμως τα λόγια της, ακούστε και διαβάστε και εσείς τι είπε η Ελεονώρα Μελέτη:
O προβληματισμός στη σύγχρονη κοινωνία & οι συνέπειες της woke κουλτούρας
Κατ' ουσίαν στην τοποθέτησή της η Ελεονώρα Μελέτη υποστηρίζει πως πλέον άνθρωποι που δεν ανήκουν στην κατηγορία των intersex βιολογικά, δηλώνουν "κάτι ανάμεσα" στα δύο φύλα, και πατάνε σε κεκτημένα των άλλων χωρίς στην πραγματικότητα αυτά τα "δικαιώματα" να αφορούν τους ίδιους. Και θα έλεγε κανείς πως αν ένας άνθρωπος γύρω μας πατάει στο δικαίωμα μιας άλλης κοινωνικής κατηγορίας για να έχει και ο ίδιος ελευθερίες, ενδεχομένως να είναι και καλό. Τι γίνεται όμως όταν η δική του στάση αρχίζει να έχει αρνητικές συνέπειες στην ίδια την κοινωνία; Στην ουσία η Μελέτη έβγαλε στη "σέντρα" τους κατά δήλωση intersex, τα non binary άτομα και τους ανθρώπους με την πολυσυζητημένη gender fluidity αλλά και όλα τα συναφή κοινωνικά κατασκευάσματα που με τον δημόσιο λόγο τους δημιουργούν αρνητικό αντίκτυπο στα ανθρώπινα δικαιώματα των ανθρώπων που "κουμπώνουν" στο γνωστό δίπολο, όπως το αντιλαμβάνεται η μεγάλη μερίδα του κόσμου.
Αν ανατρέξει κανείς στο επαγγελματικό παρελθόν της Ελεονώρας Μελέτη θα εξηγήσει και τις -για κάποιους ειρωνικές- αναφορές της σε περιπτώσεις ανθρώπων που εκφράζονται ως "ουδέτερα" ή ακόμα και ως άλλα είδη, όπως γάτες, μπανάνες, ματζουράνες κλπ. Οι περιπτώσεις αυτές είναι πραγματικές και έχουν κατατεθεί ως μαρτυρία από τον ψυχολόγο και υποψήφιο διδάκτορα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Παναγιώτη Κωστόπουλο, στο podcast της Ελεονώρας Μελέτη "Μελέτησέ το" με θέμα "Άνδρας/ γυναίκα ή ένα από τα 52 κοινωνικά φύλα;".
Η γενικευμένη κουβέντα αυτή περί ρευστής ταυτότητας φύλου και "ουδέτερου" φύλου έχει φέρει σοβαρές συνέπειες στην κοινωνία. Συγκεκριμένα, το κοινωνικό αυτό κατασκεύασμα έχει προκαλέσει τεράστια σύγχυση στο κοινωνικό σύνολο, γύρω από τους όρους φύλου με συνέπεια ήδη οι βιολογικά ιντερσεξ γυναίκες αποκλείονται από κατηγορίες αθλητισμού ενώ χώρες που αρχικά υπέγραψαν τη σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, το βασικό εργαλείο για την προστασία γυναικών από έμφυλη βια, κάνουν πίσω λόγω σύγχυσης στη χρήση όρου "φύλο" και "γυναίκα", με πρώτη τη Λετονία. Παράλληλα, η ζημιά με το φάσμα των κοινωνικών φύλων έχει συνέπειες και στα νέα παιδιά. Το ποσοστό των παιδιών που ανήκουν βιολογικά σε ξεκάθαρο φύλο, χωρίς κάποια παραλλαγή του, αλλά είναι κατά δήλωση intersex μεγαλώνει με τρομακτικό τρόπο και σε κάποιες περιπτώσεις, ανήλικοι ξεκινούν ορμονοθεραπεία και προβαίνουν σε φυλομετάβαση, πολλές φορές χωρίς έγκριση γονέων ή ψυχιάτρων - ανάλογα από τη νομοθεσία της εκάστοτε χώρας. Σε ορισμένες περιπτώσεις δε μετά τη φυλομετάβαση παρατηρείται ανάγκη για διόρθωση και επιστροφή στο πραγματικό φύλο ή σε άλλες περιπτώσεις η κατάσταση όπως διαμορφώνεται έχει καταστροφικές συνέπειες για τη ζωή τους. Μάλιστα, το ποσοστό αυτό, των κατά δήλωση και όχι βιολογικά intersex ανηλίκων έχει εκτιναχτεί μέσα στην τελευταία δεκαετία, ακριβώς λόγω αυτής της υπερβολικής δημόσιας συζήτησης που ορισμένες φορές δεν δρα θετικά αλλά μπερδεύει άτομα που δεν θα είχαν τέτοιες αναζητήσεις.
Η συντονισμένη περίπτωση λάσπης στην Ελεονώρα Μελέτη
Θα πρέπει να καταλάβουμε κάποια στιγμή πως οι άνθρωποι όταν εκλέγονται, όσο αυτόφωτοι και δημοφιλείς και αν είναι, έχουν μια ιδεολογία -ως πολιτικά όντα κι αυτοί- να υποστηρίξουν. Οι άνθρωποι στην Πολιτική είναι εκπρόσωποι των ψηφοφόρων τους, οι οποίοι τους εμπιστεύτηκαν για να τους εκπροσωπήσουν στα κοινά με συγκεκριμένες απόψεις.
Μια straight λευκή γυναίκα, παντρεμένη με ένα παιδί, στην καπιταλιστική, ορθόδοξη κοινωνία της Ελλάδας του 2025, όπως η Ελεονώρα Μελέτη, έχει αφιερώσει τη δράση της στην Ευρωβουλή για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων της Γυναίκας αλλά και γενικότερα των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Και πραγματικά έχει ήδη επιτελέσει σημαντικό και μεγάλο έργο. Μα τι περιμέναμε ακριβώς να υποστηρίξει; Τα δικαιώματα μιας άλλης κοινωνικής μερίδας από αυτήν που ανήκει και εκπροσωπεί; Συγγνώμη αν σας χαλάω το όνειρο, αλλά στις σύγχρονες κοινωνίες περίπου έτσι πάνε αυτά. Παρόμοιοι άνθρωποι, με βάση τις προσλαμβάνουσές τους, την καταγωγή, το φύλο, το status ή τη θρησκεία τους αγωνίζονται για αυτά που τους αφορούν και θεωρούν πως πρέπει να διασφαλιστούν ή να διεκδικηθούν. Αγωνίζονται επιπροσθέτως για ό,τι οι ίδιοι, θεωρώ πως, αντιλαμβάνονται ως κοινωνικώς επιτρεπτό και αποδεκτό. Αλλά και έτσι να είναι η φάση δεν έχει τίποτα κακό, μιας και η Ελεονώρα Μελέτη -αν ανατρέξει κανείς στα δεδομένα της Ευρωβουλής- έχει ψηφίσει πάνω από 108 τροπολογίες που αφορούν ΛΟΑΤΚΙ άτομα, ευνοώντας μεταξύ αυτών και άτομα μειονοτήτων και κοινωνικών ομάδων που ενδεχομένως αυτή τη στιγμή να της ασκούν σκληρή κριτική χωρίς να γνωρίζουν τη δράση της εκεί.
Εκτός αν μιλάμε για επαγγελματίες δικαιωματιστές και γενικόλογους αερολόγους, τύπου "είμαι με τον άνθρωπο" που τους φυσάει βοριάς και όπου τους βγάλει ιδεολογικά από σουκου σε σουκου.
Η μεγάλη εικόνα
Προσωπικά έχω την αίσθηση πως η Ελεονώρα Μελέτη δεν βάλλεται επειδή είπε την άποψή της, ξεκαθαρίζοντας πως αγωνίζεται για τον περιορισμό των παράπλευρων απωλειών και όχι για τη φίμωση της άποψης κάθε μειονότητας και κοινωνικής ομάδας. Η Μελέτη μπήκε στο στόχαστρο γιατί αφενός παρουσιάζεται από τους επικριτές της ως εκπρόσωπος της προνομιούχας κοινωνίας που έχει αποδεχθεί το δίπολο και αφετέρου επειδή είναι μια δυναμική γυναίκα με υπαρκτή καριέρα σε έναν χώρο που θεωρείται ότι ανήκει στην pop κουλτούρα και κρίνεται ενδεχομένως αμφιβόλου αξίας. Στερεοτυπικό αλλά υπάρχουν πολλοί εκεί έξω που θα θυμηθούν εκπομπές ή θέματα που παρουσίασε με απώτερο σκοπό να μειώσουν την αξία της γνώμης της.
Με λίγα λόγια, αν είχε κάνει την ίδια τοποθέτηση οποιοσδήποτε άλλος άνθρωπος δεν θα δεχόταν τόσες επιθέσεις όσες είχαν στόχο την Ελεονώρα Μελέτη. Κυρίως γιατί οι άνθρωποι που όντως στερήθηκαν της προβολής, της λάμψης, της επιτυχίας και της αποδοχής της, ακόμα και τώρα τη θεωρούν ευνοημένη (βάσει φύλου και κοινωνικού status) και για ακόμα μία φορά τη στοχοποιούν για αυτό και μόνο, αγνοώντας τις πράξεις και το έργο της. Αγνοώντας ακόμα και αυτό που λέει κατ' ουσίαν. Τους νοιάζει να λασπολογήσουν απλά κατά της εκπροσώπου της ΝΔ και τώρα δημιούργησαν αφορμή με την Ελεονώρα Μελέτη.
Μα μήπως ακριβώς αυτό δεν λέει η Ελεονώρα Μελέτη στην ομιλία της; Ότι δηλαδή η φωνή μιας γυναίκας σήμερα υπό προϋποθέσεις μπορεί να δεχθεί πυρά από κοινωνικές ομάδες, που στο όνομα της διεκδίκησης του δικαιώματος της έκφρασης και της ορατότητας (το οποίο δεν τους το στερεί κανείς όπως γίνεται ΚΑΙ στην περίπτωση αυτή) προσπαθούν να καταπατήσουν τα βασικά δικαιώματά της. Και μπορεί τελικά να κινδυνέψει εκείνη να περιοριστεί και να φιμωθεί. Ακριβώς όπως θα συνέβαινε σε άλλα μεγέθη σε μια γυναίκα που δέχεται τις συνέπειες μιας πατριαρχικά δομημένης ανάλγητης κοινωνίας.
Μήπως τελικά η Ελεονώρα Μελέτη είπε ακριβώς αυτό που συνέβη και με την περίπτωση της; Μήπως πέτυχε ακριβώς τον σκοπό της; Food for thought.
Plus: Η γνώμη του ειδικού
Στην προσπάθεια μου να κατανοήσω το ζήτημα και τις επιπτώσεις του που έχει τουλάχιστον στην ελληνική κοινωνία, επικοινώνησα με τον Διονύση Βαλλιανάτο, διακεκριμένο γιατρό - κοινωνιολόγο και συγγραφέα.
- Ως ειδικός πιστεύετε πως η υπερβολική χρήση των σκοπών της woke agenda και των εκπροσώπων της (non binary και μη βιολογικά αλλά κατά δήλωσή τους intersex ατομα) δημιουργεί πλέον σκεπτικισμό στην κοινωνία απέναντι στα δικαιώματα των εκπροσώπων των δύο φύλων (είτε straight είτε gay είτε trans);
Πράγματι, υπάρχει τα τελευταία χρόνια μια αυξανόμενη δημόσια συζήτηση γύρω από ζητήματα ταυτότητας φύλου, έκφρασης και κοινωνικής αποδοχής. Το λεγόμενο "woke” κίνημα, που ξεκίνησε με στόχο την ευαισθητοποίηση απέναντι σε διακρίσεις και ανισότητες, έχει σε ορισμένες περιπτώσεις δεχθεί την κριτική ότι έχει υπερβεί το μέτρο, κυρίως όταν η κοινωνική πίεση για "σωστή” ορολογία ή συμπεριφορά εκλαμβάνεται ως επιβολή ή απόλυτη πολιτική ορθότητα. Αυτό μπορεί να οδηγήσει, σε αντίδραση ή σκεπτικισμό μέσα στην κοινωνία. Όταν οι άνθρωποι αισθάνονται ότι χάνουν τη δυνατότητα να εκφράσουν απορίες ή να διαφωνήσουν χωρίς να στιγματιστούν, τείνουν να απομακρύνονται από το διάλογο και έτσι επηρεάζεται αρνητικά η ευρύτερη αποδοχή των δικαιωμάτων όλων (συμπεριλαμβανομένων gay και trans ατόμων). Οπότε οι υπερβολές ή ακραίες φωνές, συχνά σκεπάζουν τον αρχικό, δίκαιο σκοπό του. Επίσης, η κοινωνική κόπωση από συνεχή "μάθημα ορολογίας" ή "πολιτικής ορθότητας", μπορεί να μειώσει τη συμπάθεια προς την ουσία: δηλαδή την ισότητα και τον σεβασμό. Ωστόσο, αυτό δεν ακυρώνει το δικαίωμα κάθε ανθρώπου να αυτοπροσδιορίζεται και να ζει χωρίς διακρίσεις και αυτό δείχνει απλώς την ανάγκη για ισορροπία, ανοιχτό διάλογο και ρεαλιστική προσέγγιση.
- Τα τελευταία χρόνια, με όλη αυτή τη δημόσια συζήτηση, έχετε παρατηρήσει άτομα να "παρασύρονται" από τη μόδα της εποχής με όλους αυτούς τους όρους (που δεν κουμπώνουν με τα δύο φύλα) με αποτέλεσμα να υπάρχουν επιπτώσεις στη μετέπειτα ζωή τους;
Αυτό είναι ένα ζήτημα που συζητείται έντονα τόσο από ειδικούς τα τελευταία χρόνια, και δεν είναι απλώς "αντίδραση συντηρητικών φωνών", αλλά μια υπαρκτή κοινωνική δυναμική που χρειάζεται προσεκτική ανάλυση. Σε κοινωνίες με μεγάλη προβολή θεμάτων φύλου και ταυτότητας (κυρίως μέσω των social media), είναι φυσικό να παρατηρείται ένα κύμα ταύτισης από νέους ανθρώπους -ειδικά εφήβους- που αναζητούν την αυτοέκφρασή τους. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι "προσποιούνται", αλλά υπάρχουν περιπτώσεις όπου η ανάγκη για αποδοχή και ένταξη σε μια προοδευτική ή "ιδιαίτερη" ομάδα οδηγεί κάποιους να υιοθετήσουν ταμπέλες (non-binary, demi-sexual, genderfluid κ.λπ.), χωρίς να έχουν πλήρως επεξεργαστεί αυτά τι σημαίνουν. Αργότερα, όταν ωριμάσουν ή βιώσουν διαφορετικά τη σεξουαλικότητα ή το φύλο τους, μπορεί να νιώσουν σύγχυση ή απογοήτευση. Σε ατομικό επίπεδο, αυτό μπορεί να επιφέρει ψυχολογική πίεση (όταν το άτομο νιώθει ότι πρέπει να "σταθεί" στη δημόσια ταυτότητα που διάλεξε, κοινωνική σύγχυση (αν το περιβάλλον δεν ανταποκριθεί όπως περίμενε) ή ακόμη και ανατροπή στις προσωπικές σχέσεις, ειδικά αν η αυτοκατανόηση αλλάζει με τον χρόνο. Στην πράξη, οι περισσότεροι νέοι που πειραματίζονται με ταυτότητες, δεν έχουν μόνιμες αρνητικές συνέπειες. Έτσι συχνά πρόκειται για μια φάση διερεύνησης, όπως παλιότερα με διαφορετικά στυλ, ιδεολογίες ή υποκουλτούρες. Ωστόσο, όταν αυτή η διαδικασία συνδυάζεται με έντονη κοινωνική πίεση ή ιατρικές αποφάσεις (όπως αλλαγές φύλου σε πολύ νεαρή ηλικία), τότε πράγματι υπάρχει λόγος για προσεκτική, σταδιακή και ψυχολογικά υποστηριζόμενη προσέγγιση. Η λύση δεν είναι να "δαιμονοποιηθεί" η woke κουλτούρα ή οι νέοι όροι ταυτότητας, αλλά να υπάρξει πλαίσιο ψύχραιμης καθοδήγησης, όπου οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς, χρειάζεται να μάθουν να ακούν χωρίς ειρωνεία, αλλά και χωρίς να ενθουσιάζονται ιδιαίτερα. Από την άλλη, η ψυχολογική υποστήριξη πρέπει να είναι ουδέτερη, χωρίς να σπρώχνει ούτε προς αποδοχή, ούτε προς απόρριψη, αλλά προς αυτογνωσία.
- Μακροπρόθεσμα θεωρείται πως κοινωνίες όπως η ελληνική, θα δεχθούν αλλοιώσεις από την υπερβολική αυτή "μετατόπιση" της δημόσιας συζήτησης αναφορικά με τα φύλα και τη ρευστότητά τους;
Η Ελλάδα δεν είναι απόλυτα "συντηρητική" ούτε απόλυτα "προοδευτική". Στην πραγματικότητα, λειτουργεί ως υβρίδιο. Στο επίπεδο θεσμών και καθημερινότητας, παραμένει μάλλον παραδοσιακή (οικογένεια, εκκλησία, ρόλοι φύλων). Στο επίπεδο δημόσιου λόγου και νεολαίας όμως, υπάρχει μεγάλη επιρροή από τη Δύση μέσω διαδικτύου, pop κουλτούρας και social media. Αυτό σημαίνει πως η "μετατόπιση" της δημόσιας συζήτησης γύρω από τη ρευστότητα των φύλων, δεν οδηγεί απαραίτητα σε αλλοίωση, αλλά μάλλον σε πολιτισμική διαπραγμάτευση, δηλαδή μια διαδικασία αργής προσαρμογής, όπου κάποιες ιδέες γίνονται αποδεκτές και άλλες απορρίπτονται ή τροποποιούνται. Αυτό που μπορεί να αλλάξει μακροπρόθεσμα, είναι η γλώσσα και η ανοχή, λειτουργώντας με μεγαλύτερη ευαισθησία στο πώς αναφερόμαστε σε άτομα διαφορετικών ταυτοτήτων. Συγχρόνως στην εκπαίδευση, τα σχολεία να εισάγουν σταδιακά πιο ουδέτερες ή περιεκτικές έννοιες γύρω από τα φύλα. Επίσης αναλύοντας την πολιτική ορθότητα της Ε.Ε, βλέπουμε ότι θα αυξηθεί, αλλά στην Ελλάδα πιθανότατα θα έχει μετριοπαθή μορφή σε σχέση με τις ΗΠΑ ή τη Βόρεια Ευρώπη. Άλλες πιο ριζικές αλλαγές (όπως πλήρης κατάργηση των παραδοσιακών αντιλήψεων περί φύλου ή οικογένειας), είναι εξαιρετικά απίθανες να επικρατήσουν μαζικά στην ελληνική κοινωνία. Οι κοινωνικές και πολιτισμικές ρίζες (θρησκεία, έμφαση στην οικογένεια, εθνική ταυτότητα), λειτουργούν ως μηχανισμός ισορροπίας. Η Ελλάδα, όπως και πολλές μεσογειακές χώρες, πιστεύω ότι μάλλον θα κινηθεί προς ένα μοντέλο "ήπιας αποδοχής", όπου θα υπάρχει μεγαλύτερη ανοχή σε διαφορετικές ταυτότητες, αλλά ταυτόχρονα θα παραμείνουν ισχυρά τα παραδοσιακά πρότυπα φύλου στην πράξη. Με άλλα λόγια, η κοινωνία θα προσαρμοστεί χωρίς να αποδομήσει πλήρως τον εαυτό της.
Σε κάθε περίπτωση, τα social media μου για κουβεντούλα, ιδέες και προτάσεις είναι στη διάθεσή σας.
http://instagram.com/sirconstantino
https://www.facebook.com/constantinos.antonatos